Ευτυχία Τούλιου
Χειρουργός Οφθαλμίατρος MD, FEBO
Με εξειδίκευση στην Παιδοοφθαλμολογία (Städtisches Klinikum Karlsruhe)
Γιατί είναι τόσο σημαντικό να πάμε τα παιδιά μας στον παιδοοφθαλμίατρο;
Ό,τι διορθώνεται έγκαιρα, τότε μόνο διορθώνεται σωστά.
Η προληπτική παιδοοφθαλμολογική εξέταση έχει στόχο να ανακαλύψει βλάβες που δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ο γονέας και να προσφέρει λύσεις αντιμετώπισής τους.
Σημαντικό ρόλο παίζει η παρατήρηση σε βάθος χρόνου για την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας.
Τα παιδιά είναι ένα ευαίσθητο και ιδιαίτερο κομμάτι του πληθυσμού. Η επαφή μαζί τους μας δίνει πολλές πληροφορίες από τη γλώσσα του σώματος και τη συνολική συμπεριφορά τους στο χώρο. Ωστόσο, η λεκτική επικοινωνία είναι ελλειπής καθώς δεν είναι σε θέση να περιγράψουν ακριβώς τι βλέπουν είτε γιατί δεν το συνειδητοποιούν είτε γιατί δε βρίσκουν το κατάλληλο λεξιλόγιο να μας το εκφράσουν. Επειδή η υπομονή στα παιδιά εξαντλείται γρήγορα, καλό είναι ο ρυθμός εξέτασης να είναι σχετικά γρήγορος και ανάλαφρος , σαν να είναι παιχνίδι. Η ευχάριστη διάθεση και η χημεία με τους γονείς είναι τα κλειδιά για να μας εμπιστευτεί και να νιώσει άνετα ο μικρός ασθενής. Η παρατήρηση και το στοχευμένο εξετασιολόγιο αποτελούν τα κλειδιά για την έγκαιρη και σωστή διάγνωση των παιδοοφθαλμολογικών παθήσεων…..
Η παιδοοφθαλμολογική εξέταση καλό είναι να πραγματοποιείται τις πρωινές ώρες που ο εγκέφαλος έχει τη μέγιστη απόδοση και δεν επηρεάζεται από παράγοντες όπως κούραση.
Το κληρονομικό ιστορικό και το ιστορικό κύησης. Ασθένειες των γονέων ή σοβαρές φλεγμονές κατά την κύηση μπορούν να έχουν συνέπεια σοβαρές παθήσεις που χρήζουν αποκλεισμού από τις πρώτες κιόλας μέρες ζωής. Για παράδειγμα, μία πρόωρη γέννα μπορεί να επηρεάσει τη σωστή αιμάτωση του αμφιβληστροειδούς, ή η μόλυνση με τοξόπλασμα ή ερυθρά μπορεί να προκαλέσει θόλωση του φακού του ματιού.
Η συνολική παρουσία και συμπεριφορά του παιδιού στο ιατρείο. Ένα υπερκινητικό παιδί που δε συγκεντρώνεται , ή ένα παιδί που αγγίζει συνέχεια την περιοχή των ματιών του ή έχει βλεφαρόσπασμο (τικ) μπορεί υποσυνείδητα να εκφράζει μια ενόχληση που χρήζει αποκλεισμού μιας λανθάνουσας υπερμετρωπίας ή αλλεργικής επιπεφυκίτιδας.
Η εξωτερική ανατομία των βλεφάρων, κόγχων, βολβών. Από την πρώτη στιγμή που ο μικρός ασθενής μπαίνει στο ιατρείο γίνονται αντιληπτά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε μία διάγνωση. Από τη γέννηση παρατηρούμε αν τα βλέφαρα παρουσιάζουν ασυμμετρίες, διάφορες βλάβες όπως ελιές ή άλλες διαφοροποιήσεις και τις εκτιμούμε στην πορεία του χρόνου. (ο επίκανθος ή ψευδοστραβισμός μπορεί να αποκλειστεί με το Hirschberg test όπου επιβεβαιώνεται η παράλληλη πορεία των 2 οπτικών αξόνων). Βλ.εικόνα
Η οπτική οξύτητα. Υπάρχουν εξειδικευμένα οπτότυπα για κάθε ηλικία και πολλές φορές χρειάζεται συνδυασμός τους ώστε να προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες του κάθε μικρού ασθενούς και να βγάζουμε σαφές συμπέρασμα για την πραγματική όραση του παιδιού. Για παράδειγμα, ένα παιδάκι πρώτης δημοτικού μπορεί να μπερδεύει κάποιους αριθμούς ή να μην αναγνωρίζει όλες τις γραμματοσειρές. Εδώ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα κινούμενα Ε ή τους δακτύλιους με τα κενά για να μην υποτιμήσουμε την όραση του παιδιού. Βλ. εικόνα.
Η διόφθαλμη όραση. Εκτός από την όραση του κάθε ματιού χωριστά, σημασία έχει και η καλή συνεργασία των 2 ματιών μεταξύ τους. Ο στραβισμός στα νεογνά και μέχρι τους πρώτους 4 μήνες ζωής δικαιολογείται από την ανωριμότητα του νευρομυικού ιστού των βολβών να συνεργαστούν. Στην πορεία τελειοποιείται η κινητικότητα των 2 βολβών σε όλες τις κινήσεις (πχ.σύκγλιση, απαγωγή) .Εάν κάτι τέτοιο δε συμβεί χρειάζεται διερεύνηση. Με το Cover test , το Bagolini test και το Maddox test μπορούμε να μετρήσουμε ακόμη και λανθάνοντες στραβισμούς και να παρατηρήσουμε τη μεταβολή τους στο χρόνο. Βλ.εικόνα
Η στερεοσκοπική όραση. Ο ακρογωνιαίος λίθος της όρασης είναι η όραση στις 3 διαστάσεις. Η αίσθηση βάθους αργεί να αποκτηθεί και απαιτεί ορισμένες προυποθέσεις όπως η ορθοφορία και η έλλειψη αμβλυωπίας.(τεμπέλικου ματιού). Με το titmus test και stereo lang test μπορούμε να μετρήσουμε ακριβώς την πρόοδό της , η οποία ολοκληρώνεται στα 7 με 8 έτη ζωής. Βλ. εικόνα.
Η χρωματική αντίληψη. Τα ευρέως διαδεδομένα τεστ Ishihara μας βοηθούν να αποκλείσουμε τυχόν κληρονομούμενες δυσχρωματοψίες. Και εδώ σεβόμαστε την ηλικία του παιδιού και επαναλαμβάνουμε το τεστ σε βάθος χρόνου. Για παράδειγμα , η έλλειψη συγκέντρωσης ή ενδιαφέροντος δε σημαίνει ότι δε βλέπει πραγματικά τα χρώματα.
Η εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία . Η σχισμοειδής λυχνία είναι ένα ογκώδες μηχάνημα που μπορεί να φοβήσει τα παιδιά. Είναι όμως τόσο απαραίτητη καθώς μας δίνει πληροφορίες για την ακριβή ανατομία τόσο των προσθίων όσο και των οπισθίων μορίων του ματιού. Μπορούμε με ακρίβεια να εντοπίσουμε και να αφαιρέσουμε ξένα σώματα, να εξετάσουμε με λεπτομέρεια ένα ένα τα επιμέρους όργανα του ματιού από τον κερατοειδή μέχρι το οπτικό νεύρο και τον αμφιβληστροειδή .
Η τονομέτρηση. Στα βρέφη χρησιμοποιούμε το φορητό τονόμετρο. Στα πιο μεγάλα παιδάκια χρησιμοποιούμε το τονόμετρο αέρος το οποίο μετρά την πίεση του ματιού από απόσταση.
Η εκτίμηση της διαθλαστικής κατάστασης των ματιών. Με τα φορητά διαθλασίμετρα στα παιδιά μπορούμε από απόσταση , να κάνουμε μια πρώτη εκτίμηση της διαθλαστικής δύναμης των ματιών τους. Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί και σε βρέφη χωρίς να απαιτεί ιδιαίτερη προσύλωση αφού μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα κοιτούν έναν ευχάριστο στόχο , όπως μια φατσούλα, ακόμα και καθισμένα στο καρότσι ή στην αγκαλιά της μαμάς.
Η κυκλοπληγία. Πρόκειται για την πλέον διαδεδομένη μέθοδο εύρεσης της πραγματικής διαθλαστικής δύναμης του ματιού. Στα παιδιά, ο μηχανισμός εστίασης του ματιού (zoom in , zoom out) είναι πολύ δυνατός και υπερχρησιμοποιείται . Τα παιδιά είναι σε θέση να «κρύψουν» βαθμούς χρησιμοποιώντας άθελά τους, τον κυκλικό μυ των ματιών τους. Με την κυκλοπληγία (σταγόνες) χαλαρώνουμε προσωρινά αυτό το μυ ώστε η τελική μέτρηση να είναι αντικειμενική και να μην επηρεάζεται από την προσπάθεια του παιδιού να δει το στόχο εκείνη τη στιγμή. Έτσι, εξασφαλίζεται η σωστή συνταγογράφηση των γυαλιών.
Η βυθοσκόπηση. Το οπτικό νεύρο, ο αμφιβληστροειδής, η ωχρά κηλίδα είναι ιστοί «κρυμμένοι» στο πίσω μέρος του ματιού και δε φαίνονται καλά με κλειστή κόρη . Αρχικά, μπορούμε εύκολα με το Bruckner test να εντοπίσουμε μία πρώτη ασυμμετρία στο πορτοκαλί αντανακλαστικό του βυθού των 2 ματιών. Αν αυτή δεν υπάρχει προχωράμε στη μυδρίαση (άνοιγμα κόρης με ειδικό κολλύριο) και παρατηρούμε με λεπτομέρεια τους παραπάνω ιστούς. Βλ.εικόνα.
