Γεώργιος Ζάχος
Παιδοψυχίατρος
Τρίκαλα
Η κατάθλιψη στα παιδιά είναι μια κατάσταση που δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Επειδή είναι δυνατόν να χρονίσει, απαιτεί μεγάλη προσπάθεια από την πλευρά του παιδιού και των γονέων του για να την αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. Είναι γνωστό ότι με την κατάθλιψη αυξάνει η επικινδυνότητα για απόπειρα αυτοκτονίας.
Επίσης, η κατάθλιψη στα παιδιά είναι μια κατάσταση που είναι δυνατόν να ξεφύγει τη διάγνωση. Τα παιδιά δεν μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και αντ’ αυτού παρουσιάζουν συνεχώς σωματικά συμπτώματα, ευερεθιστότητα, απομόνωση, κ.α. Ως αποτέλεσμα, το καταθλιπτικό παιδί που υποφέρει πολύ, δεν αντιμετωπίζεται και απορρίπτεται ως ενοχλητικό, τεμπέλικο ή άτακτο. Οι ενήλικες δηλαδή δεν αναγνωρίζουν εύκολα τα συμπτώματα της κατάθλιψης και δεν δίνουν τη δέουσα σημασία στο παιδί. Μερικές φορές, το πρώτο σύμπτωμα για το οποίο οι ενήλικες πρέπει να ενεργήσουν είναι η απόπειρα αυτοκτονίας. Επομένως, έχει μεγάλη σημασία να γίνεται έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της κατάθλιψης.
Επιδημιολογία
Έχει υπολογιστεί ότι το 2-4% των παιδιών πάσχουν από κατάθλιψη. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται με την ηλικία και φτάνει περίπου στο 13% για τα παιδιά των 10 ετών και περίπου στο 20-30% για άτομα στην όψιμη εφηβική και μετεφηβική ηλικία. Επίσης, έχει υπολογιστεί ότι περίπου 1 στα 5 παιδιά και έφηβοι που παραπέμπονται σε παιδοψυχιατρικά τμήματα μπορεί να παρουσιάζουν καταθλιπτικά συμπτώματα.
Διάγνωση
Σύμφωνα με τα έγκυρα συστήματα ταξινόμησης, η διάγνωση της κατάθλιψης έχει ως βασικό κριτήριο την ύπαρξη μιας διαταραχής του συναισθήματος με τη μορφή της δυσφορικής διάθεσης. Παράλληλα με αυτό συνήθως υπάρχει η αίσθηση της απώλειας της ευχαρίστησης από τη ζωή (ανηδονία).
- Διαταραχή της όρεξης
- Αϋπνία ή υπερυπνία
- Ψυχοκινητική ανησυχία
- Έλλειψη ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης από τις συνήθεις δραστηριότητες
- Συγκέντρωση και επαναλαμβανόμενες ιδέες.
Δεν είναι εύκολο να διαγνωστεί η κατάθλιψη στα παιδιά και στους εφήβους. Είναι απαραίτητο να γίνει συνέντευξη του παιδιού ή του εφήβου χωρίς την παρουσία του γονιού. Τα ίδια τα παιδιά μπορούν να δώσουν καλύτερη περιγραφή για το πώς αισθάνονται. Ο γονείς μπορούν να δώσουν πληροφορίες για διαταραχή στις συμπεριφορές, ενώ πολύ συχνά δεν γνωρίζουν πως αισθάνονται τα παιδιά τους και ακόμα αγνοούν αν τα παιδιά τους παρουσιάζουν ιδέες αυτοκτονίας.
Κλινική εικόνα
Προσχολική ηλικία
Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά είναι δύσκολο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Παρουσιάζουν, όμως, κάποια χαρακτηριστικά συμπτώματα που είναι ενδεικτικά για την κατάθλιψη. Αυτά είναι:
Κλάμα ,άρνηση για λήψη τροφής, διαταραγμένος ύπνος, επιβράδυνση της σωματικής τους ανάπτυξης χωρίς να υπάρχουν οργανικά ευρήματα, απομόνωση και κούνημα εμπρός-πίσω, υπάρχουν επίσης ενδείξεις ελαφράς νοητικής υστέρησης.
Σχολική ηλικία
Τα παιδιά μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Στην ηλικία αυτή η κατάθλιψη μπορεί να εκφραστεί με τα εξής συμπτώματα:
- Σχολική αποτυχία με δυσκολία στη συγκέντρωση της προσοχής.
- Ευερεθιστότητα, δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις και αδυναμία να αντέξουν ακόμα και μικρές μετακινήσεις.
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι επίσης συχνά κοιλιακά άλγη, κεφαλαλγίες, εγκόπριση.
Στην ηλικία αυτή τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, αλλά όχι ότι έχουν κατάθλιψη. Αναφέρουν ότι αισθάνονται πλήξη, ότι βαριούνται και ότι δεν έχουν ενδιαφέρον να κάνουν πράγματα.
Συνοσηρότητα της κατάθλιψης με άλλες ψυχιατρικές καταστάσεις
Σε παιδιά με διάγνωση της κατάθλιψης μπορεί να παρουσιάζονται συμπτώματα που ανήκουν σε άλλες διαγνωστικές κατηγορίες.
Διαταραχές της διαγωγής
Αγχώδεις καταστάσεις
Μαθησιακές δυσκολίες
Άρνηση για σχολείο
Υπερκινητικότητα
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Πληθώρα ερευνών δείχνουν ότι η ψυχολογική παρέμβαση και ιδιαίτερα η γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, που στοχεύει στην αλλαγή τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς του ατόμου, βοηθάει σημαντικά στο χειρισμό της παιδικής και εφηβικής κατάθλιψης. Με βάση το γνωστικό μοντέλο, τα καταθλιπτικά παιδιά και έφηβοι έχουν αναπτύξει παραμορφωμένη αντίληψη του κόσμου και του εαυτού τους (όπως, για παράδειγμα, ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά, ότι είναι άχρηστοι και ανίκανοι), η οποία οφείλεται σε προηγούμενες κακές εμπειρίες. Όταν το παιδί βρίσκεται σε δύσκολες συνθήκες, αυτή η παραμορφωμένη αντίληψη εμφανίζεται και οδηγεί σε κατάθλιψη. Σύμφωνα με την γνωστική θεωρία, η κατάθλιψη δεν ενεργοποιείται απλώς από αρνητικές εμπειρίες ζωής, αλλά κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο το άτομο τις αντιλαμβάνεται και τις επεξεργάζεται.
Άρα ο αρνητικός και διαστρεβλωμένος τρόπος που τα παιδιά ερμηνεύουν τα γεγονότα επηρεάζει αρνητικά το πώς νιώθουν και συμπεριφέρονται και για αυτό εμφανίζουν καταθλιπτικά συναισθήματα και συμπεριφορές. Οπότε, στόχος της θεραπείας μέσα από τη χρήση γνωστικών και συμπεριφορικών τεχνικών είναι να αντικατασταθούν οι διαστρεβλωμένες αρνητικές σκέψεις που έχει το παιδί για τον εαυτό του και κόσμο με πιο προσαρμοστικές, θετικές σκέψεις.
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις κατάθλιψης, μπορεί η ψυχολογική παρέμβαση να συνοδεύεται και από την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.