Νικόλαος Μ. Νικολάου
Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής
Συνιδρυτής της πλατφόρμας Melapus
Επιστημονικά Υπεύθυνος της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πολυιατρείου “Φροντίδα”
nikolaou@melapus.com
Μια εμπειρική κλίμακα μέτρησης πόνου που χρησιμοποιήθηκε τις δεκαετίες του ’40 και του ’50 προσπάθησε να ομαδοποιήσει το αίσθημα του σωματικού πόνου σε μονάδες (del ή units).
Κατ’ αυτήν την κλίμακα το ανθρώπινο σώμα δύναται να αντέξει 45 μονάδες πόνου ως μέγιστο όριο. Ωστόσο, κατά τον τοκετό, μια γυναίκα φτάνει να αισθανθεί έως και 57 αντίστοιχες μονάδες πόνου!! Κάτι που αναλογεί εμπειρικά σε 20 ταυτόχρονα κατάγματα οστών στο σώμα μας.
Ο πόνος πολύς. Οι αλλαγές μεγάλες.
Τόσο η εγκυμοσύνη όσο και η λοχεία αποτελούν συχνά το κορυφαίο βιωματικό σεμινάριο αντοχής, ανθεκτικότητος και υπομονής για κάθε γυναίκα. Μια γυναίκα που πάρα τις τόσες αλλαγές, τις τόσες πρωτόγνωρες απαιτήσεις, πασχίζει παράλληλα να παραμείνει ενεργός και λειτουργικός άνθρωπος, σύντροφος, φίλη, εργαζόμενη, με ο, τι αυτό περιλαμβάνει. Κι εκεί ακριβώς είναι που το στοίχημα της περιγεννητικής ψυχολογίας μετατρέπεται σε γρίφο για δυνατούς λύτες.
Ας δούμε όμως πρώτα λίγα πρακτικά και ενδιαφέροντα στοιχεία :
Λοχεία είναι η περίοδος κατά την οποία ο οργανισμός προσπαθεί να επανέλθει προοδευτικά, εντός ενός διαστήματος 40 ημερών, στην κατάσταση που υπήρχε πριν από τον τοκετό. Πρόκειται για μία μεταβατική περίοδο κατά την οποία συντελούνται πολλές αλλαγές τόσο σωματικές όσο ορμονικές και ψυχολογικές.
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ
Σε αυτές εμπίπτουν οι ψυχικές αλλαγές που εμφανίζονται μέσα στις 4 – 6 πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό και διακρίνονται σε θλίψη, κατάθλιψη και σε ψύχωση της λοχείας.
Η θλίψη της λοχείας (PostpartumBlues) είναι συχνή (50% – 85% των εγκύων), ήπια και αυτοπεριοριζόμενη αλλαγή. Συνήθως εμφανίζεται 3 – 4 ημέρες μετά τον τοκετό και κορυφώνεται την 5η – 6η μέρα με επάνοδο στο φυσιολογικό μέσα σε 2 – 3 βδομάδες.
Η κατάθλιψη της λοχείας εμφανίζεται στο 10% – 20% των λεχωίδων. Στο 60% των περιπτώσεων αποτελεί το πρώτο καταθλιπτικό επεισόδιο και την ουσιαστική έναρξη μιας πιο μακροχρόνιας συναισθηματικής διαταραχής. Διαρκεί από λίγες εβδομάδες έως πολλούς μήνες
Πως αντιλαμβάνομαι όμως πως μια έγκυος ή μια λεχωίδα έχει υποστεί ουσιαστική και κρίσιμη ψυχολογική απορρύθμιση; Πότε πρέπει να παρέμβω και πως;
Ένα πλήθος απλών, πρακτικών, μα όχι πάντα ευανάγνωστων συμπτωμάτων, μας βοηθούν :
Σταθερά κακή διάθεση τις περισσότερες ώρες της ημέρας, αποφυγή ενασχόλησης με το νεογέννητο ( που κατά τ άλλα αναμένεται να ναι συνεχής και σχεδόν εμμονική), συχνό αναίτιο κλάμα, ευμετάβλητη διάθεση, ευερεθιστότητα, άγχος, αϋπνία, διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης. Με λίγα λόγια δεν αναγνωρίζω πια τον άνθρωπό μου, σε πολλά μικρά καθημερινά στιγμιότυπα. Με σοβαρότερα συμπτώματα να παραπέμπουν ακόμη και σε ψυχωσική σημειολογία όπως παραληρητικές ιδέες ( “ο άντρας μου προσπαθεί να δηλητηριάσει το μωρό”, ” οι γείτονες θέλουν να το απαγάγουν” κτλ), επίμονο φόβο της μητέρας μη βλάψει το μωρό ή ακόμη και ιδέες τραυματισμού του βρέφους.
Κι επειδή η αρχική σύνδεση μητέρας βρέφους συνομολογείται ως συναισθηματικά κρίσιμη δεν περισσεύει καιρός για αγνόηση ή υποβάθμιση των συμπτωμάτων.
Ανοιχτή συζήτηση με την μητέρα, επαγρύπνηση επί των συμπτωμάτων και κρίσιμων αλλαγών της προσωπικότητας και παρότρυνση να μας ανοιχτεί, να μας εναποθέσει κάποια βάρη της, να ζητήσει βοήθεια.
Απευθύνομαι άμεσα στον ειδικό Ψυχικής Υγείας, συναισθανόμενος πως τώρα δίνω μία μάχη για δύο ψυχές και για δύο ψυχικές ισορροπίες, της μητέρας και του βρέφους που την αναμένει θερμή κοντά του.
Τα αμέτρητα σύγχρονα πρωτόκολλα θεραπείας περιλαμβάνουν πέρα από ψυχοθεραπευτικές τεχνικές, συχνά και φαρμακοθεραπεία, με τα αντικαταθλιπτικά τύπου SSRI, καθώς και προσεκτικές δόσεις ηρεμιστικών δισκίων να έχουν κεντρική και απολύτως ασφαλή θέση στην φαρμακευτική εξασφάλιση της Ψυχικής Υγείας.
Ιδιαίτερο βάρος πρέπει να δοθεί σε μητέρες που λάμβαναν ήδη την αγωγή τους για κάποια χρόνια ψυχιατρική διαταραχή ( διπολική διαταραχή κ.α) , καθότι συχνά καταφεύγουν σε φοβικά λάθη άγνοιας και ενδεχόμενη απότομη διακοπή της αγωγής στην είδηση της κύησης περιπλέκει επικίνδυνα την έκβασή της, με τελικό αποτέλεσμα ακόμη και την αποβολή.
Επίσης κάτι που αναδείχθηκε έντονα σε καιρούς πανδημίας είναι και η βολική χρήση της τεχνολογίας και της Τηλεϊατρικής, για μια γυναίκα που βλέπει το σώμα της ν αλλάζει, να αντιμετωπίζει πρακτικά ζητήματα ένδυσης και μετακίνησης, μια γυναίκα που δεν μπορεί ν αφήσει κάπου το μωρό της και η χρήση της τεχνολογίας και της οθόνης λύνει αμέτρητα προβλήματα.
Αφουγκράζομαι, παρατηρώ, δεν υποβαθμίζω και ζητώ τακτική και έγκαιρη βοήθεια από τον ειδικό.
Ο πιο ευτυχής και τολμηρός συναισθηματικός ακροβατισμός για μια γυναίκα είναι ακριβώς ο ίδιος που αν υποβαθμιστεί η κρισιμότητα της ψυχικής εναρμόνισης και ισορροπίας δύναται να καταλήξει στον πιο βαρύ γδούπο στο έδαφος.