Τόσκα Ελένη
Βιοχημικός-Βιοτεχνολόγος MSc
Εξειδίκευση στη Μοριακή Διαγνωστική και Γενετική
Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Κυτταρογενετικής
Μανωλάκη 13-15, Λάρισα
Τ: 2411 10 3252
www.biogenetika.gr
Ο καρκίνος του μαστού αναφέρεται στην ανάπτυξη κακοήθους όγκου στην περιοχή του μαστού, ειδικότερα στους γαλακτοπαραγωγούς αδένες ή στους γαλακτοφόρους πόρους που μεταφέρουν το μητρικό γάλα. Μπορεί να είναι διηθητικός, να έχει δηλαδή εν δυνάμει την ικανότητα να δίνει μεταστάσεις, ή μη διηθητικός (in situ καρκίνος), που θεωρείται αρχόμενος και δυνητικά δεν έχει μεταστατική ικανότητα. Στον Δυτικό κόσμο o καρκίνος του μαστού αποτελεί τη συχνότερη κακοήθεια στον γυναικείο πληθυσμό και τη δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου μετά τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας περισσότερα από 1.600.000 νέα κρούσματα εμφανίζονται παγκοσμίως κάθε χρόνο, ενώ στην Ελλάδα αναφέρονται 6.000 περίπου νέα περιστατικά ανά έτος. Ωστόσο, τα ποσοστά θνησιμότητας από τη νόσο χαρακτηρίζονται από πτωτική τάση, λόγω της έγκαιρης διάγνωσης και των βελτιωμένων θεραπευτικών αγωγών.
Στα αρχικά στάδια του καρκίνου του μαστού δεν εκδηλώνονται εμφανή συμπτώματα. Κατά την εξέλιξη όμως της νόσου, τα πιο κοινά προειδοποιητικά σημεία περιλαμβάνουν αλλαγές στο μαστό, όπως εξόγκωμα, σκλήρυνση, μεταβολή στο μέγεθος, το σχήμα ή στην όψη της επιδερμίδας, καθώς και στη θηλή, όπως εσολκή και έκκριση ορώδους ή αιμορραγικού υγρού.
Ο καρκίνος του μαστού είναι πολυπαραγοντική νόσος, ελάχιστα είναι επομένως γνωστά σχετικά με τα αίτια που την προκαλούν. Ορισμένοι ωστόσο παράγοντες κινδύνου οδηγούν σε αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου, οι πιο σημαντικοί των οποίων είναι: το φύλο, η ηλικία, η ορμονοθεραπεία μετά την εμμηνόπαυση, διαταραχές της εμμήνου ρύσης, ο τρόπος ζωής, προηγούμενο ιστορικό καρκίνου και η κληρονομικότητα (σε ποσοστό 5-10%).
Μέχρι σήμερα έχει αναγνωρισθεί μεγάλος αριθμός μεταλλάξεων σε περισσότερα από 400 γονίδια. Οι πρώτες όμως μεταλλάξεις που ταυτοποιήθηκαν είναι αυτές στα γονίδια BRCA1 και BRCA2, δύο ογκοκατασταλτικά γονίδια που συμμετέχουν στην επιδιόρθωση βλαβών του DNA, και βρίσκονται στις χρωμοσωμικές θέσεις 17q21 και 13q12 αντίστοιχα. Η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού σε άτομα με μεταλλάξεις στα γονίδια αυτά φθάνουν το 85% και 60% αντίστοιχα, ενώ οι αντίστοιχες πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών είναι περίπου 60%. Άλλα γονίδια που εμπλέκονται στον κληρονομικό καρκίνο του μαστού περιλαμβάνουν: το HER2 (ογκοκατασταλτικό γονίδιο), το EGFR (επιδερμικός αυξητικός παράγοντας) και το c-Myc (μεταγραφικός παράγοντας). Παθολογικές μεταλλάξεις έχουν επίσης βρεθεί και συσχετιστεί με τον κληρονομικό καρκίνο μαστού ή/και ωοθηκών και σε άλλα γονίδια μεταξύ των οποίων τα: TP53, PTEN, STK11/LKB1, CDH1, CHEK2, ATM, MLH1, MSH2, PALB2 και σε μικρό ποσοστό (5%) τα γονίδια της οικογένειας Ras (H-ras, K-ras and N-ras).
Κριτήρια για γονιδιακό έλεγχο
• Γυναίκες διαγνωσμένες με καρκίνο του μαστού ή/και ωοθηκών και οικογενειακό ιστορικό.
• Γυναίκες με συγγενείς 1ου και 2ου βαθμού, με διαγνωσμένο καρκίνο μαστού ή/και ωοθηκών.
• Γυναίκες με 1ου βαθμού συγγένεια με άτομο διαγνωσμένο με καρκίνο του μαστού αμφίπλευρα ή σε ηλικία κάτω των 50 ετών.
• Γυναίκες με συγγενή 1ου βαθμού με μεταλλάξεις σε ένα από τα γονίδια BRCA1, BRCA2, p53, PTEN
• Γυναίκες με περιστατικό καρκίνου του μαστού σε άνδρα της οικογένειας.
• Άντρες με ιστορικό καρκίνου μαστού ή/και ωοθηκών σε γυναίκα/ες της οικογένειας.
Ο γενετικός έλεγχος που πραγματοποιείται μπορεί να περιλαμβάνει:
Γενετική ανάλυση της αλληλουχίας των γονιδίων BRCA1 και BRCA2 με τεχνολογία NGS και ταυτόχρονη εφαρμογή της τεχνικής MLPA για την ανίχνευση μεγάλων γενετικών αναδιατάξεων (ελλείψεων ή διπλασιασμών) στα γονίδια αυτά.
Διευρυμένο μοριακό έλεγχο 26 γονιδίων τα οποία έχουν σχετιστεί με την προδιάθεση εκδήλωσης καρκίνου του μαστού ή /και ωοθηκών.
Ανίχνευση σωματικών μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA1, BRCA2, PALB2 και 56 επιπλέον κλινικά σημαντικών γονιδίων με massive parallel sequencing.