Καραγιάννης Νικόλαος BSc, SRD, MPhil
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος- Ερευνητής
Το πάγκρεας είναι ένας αδένας που βρίσκεται πίσω από το στομάχι και παράγει ένζυμα τα οποία σχετίζονται με την πέψη των διατροφικών στοιχείων όπως είναι το άμυλο, το λίπος και οι πρωτεΐνες, καθώς και ορμόνες όπως είναι η ινσουλίνη και η γλυκαγόνη. Όταν υπάρχουν συνθήκες οι οποίες προκαλούν χρόνια φλεγμονή του παγκρέατος τότε οδηγούμαστε στην χρόνια παγκρεατίτιδα. Η κατάχρηση αλκοόλ αποτελεί την κύρια αιτία εκδήλωσης χρόνιας παγκρεατίτιδας στο 70-90 % των περιπτώσεων. Άλλες αιτίες που μπορεί να σχετίζονται με την εμφάνιση χρόνιας παγκρεατίτιδας είναι επανειλημμένα επεισόδια οξείας παγκρεατίτιδας, η εμφάνιση λίθων στην χολή, ανάρμοστη διατροφική συμπεριφορά, γενετικοί παράγοντες, ιογενείς λοιμώξεις ή και ιδιοπαθείς αιτίες. Τα συμπτώματα που συνήθως παρουσιάζει ο ασθενής είναι έντονος πόνος που μπορεί να συνοδεύεται με ναυτία και εμετό. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει απώλεια βάρους, διατροφικό υποσιτισμό (αναιμία και έλλειψη λιποδιαλυτών βιταμινών), τυμπανισμό, αυξημένη παραγωγή αερίων και διάρροιες ανοιχτόχρωμων κοπράνων που φέρουν έντονη δυσοσμία και λιπώδης σύσταση, λόγω της αδυναμίας του πεπτικού συστήματος να πεψεί το λίπος που καταναλώνεται διατροφικά. Σε περίπτωση που υπάρχει εκτεταμένη καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος που σχετίζονται με την παραγωγή ινσουλίνης, τότε ο ασθενής θα παρουσιάσει διαβήτη.
Ο έντονος πόνος που οι ασθενείς με χρόνια παγκρεατίτιδα βιώνουν μπορεί να προκαλέσει αποστροφή προς το φαγητό, καθώς η κατανάλωση φαγητού προκαλεί την έκκριση παγκρεατικών ενζύμων, αλλά η αδυναμία του πάσχοντα να τα παράγει οδηγεί σε κοιλιακό πόνο. Λογικό επακόλουθο είναι ο ασθενής να αποφεύγει την κατανάλωση φαγητού για να αποφύγει τον οξύ πόνο. Μια διατροφή σε υγρή μορφή με την χρήση φαρμακευτικών συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να έχει θετική επίδραση και να μειώσει τον πόνο και τις διαδικασίες πέψης από το πάγκρεας.
Η μη παραγωγή ενζύμων από το πάγκρεας που σχετίζονται με την πέψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με την παροχή παγκρεατικών ενζύμων από το στόμα πριν την κατανάλωση ενός γεύματος. Η δοσολογία των παγκρεατικών ενζύμων από το στόμα μπορεί να προσαρμοστεί ποσοτικά μέχρι να εδραιωθεί ολική αποκατάσταση των συμπτωμάτων της χρόνιας παγκρεατίτιδας. Αν σε περίπτωση η παροχή παγκρεατικών ενζύμων δεν μειώνει την εκδήλωση πόνου και άλλων συμπτωμάτων, τότε και μόνο τότε συστήνεται μια διατροφή χαμηλή σε λίπος.
Σε περίπτωση που ο ασθενής παρουσιάζει εκτεταμένη φθορά στα β-κύτταρα του παγκρέατος και έχει εκδηλωθεί διαβήτης, τότε θα πρέπει να χορηγηθεί ενέσιμη ινσουλίνη στον ασθενή και διατροφικές οδηγίες που σχετίζονται με την διαβητική διατροφή και την ολική αποφυγή τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα με ζάχαρη.
Ασθενείς με χρόνια παγκρεατίτιδα συχνά παρουσιάζουν υποσιτισμό διατροφικών ουσιών όπως είναι η βιταμίνη D, λόγω της αδυναμίας απορρόφησης από το γαστρεντερικό, με αποτέλεσμα να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος οστεοπενίας και οστεοπόρωσης. Η παροχή συμπληρωμάτων ασβεστίου και βιταμίνης D είναι μια συνήθης πρακτική. Άλλα διατροφικά στοιχεία που μπορεί να παρουσιάσουν έλλειψη είναι περαιτέρω λιποδιαλυτές βιταμίνες όπως η Α και η Ε, καθώς και διατροφικά μέταλλα και ιχνοστοιχεία όπως είναι το σελήνιο, ο ψευδάργυρος και ο σίδηρος. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί μέσω της διατροφής ή μέσω της χρήσης συμπληρωμάτων.
Έρευνες έχουν γίνει στο παρελθόν για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της παγκρεατίτιδας με την χρήση προβιοτικών ή συμπληρωμάτων διατροφής αντιοξειδωτικών ουσιών ή ιχθυελαίων δεν παρέχουν επαρκή δεδομένα που να δείχνουν ότι έχουν κάποια ιδιαίτερη θετική επίπτωση και καλό θα ήταν να αποφεύγονται από τους ασθενείς.
Στο 10 % των περιστατικών με χρόνια παγκρεατίτιδα η διατροφή μέσω του στόματος με την χορήγηση παγκρεατικών ενζύμων δεν επαρκεί για την μείωση των συμπτωμάτων ή την επαρκή σίτιση του ασθενή, σε αυτές τις περιπτώσεις η εντερική διατροφή και μάλιστα στο μέσο του μικρού εντέρου μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα και να μειώσει τα συμπτώματα του πόνου.
Η θεραπεία της χρόνιας παγκρεατίτιδας απαιτεί την συνεργασία διαφορετικών επιστημόνων υγείας για την καλύτερη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του ασθενή και την μεγιστοποίηση της ποιότητας ζωής του.