Κουρή Μαρία
Πνευμονολόγος
Κύπρου 57, Λάρισα
Τηλ. 2410-536250
Το άσθμα είναι μια χρόνια πάθηση του αναπνευστικού συστήματος, που προκαλεί φλεγμονή και στένωση των βρόγχων (δηλαδή των στομίων από τα οποία εισέρχεται αέρας στους πνεύμονες). Στα παιδιά που έχουν γενετική προδιάθεση για την εκδήλωση άσθματος όταν έρθουν σε επαφή με κάποιους εκλυτικούς παράγοντες αρχίζει μια φλεγμονώδης διεργασία στους βρόγχους που προηγείται αρκετά της εμφάνισης συμπτωμάτων.
Το βρογχικό άσθμα είναι η πιο συχνή ασθένεια των παιδιών και η πιο συχνή αιτία σχολικής απουσίας. Εμφανίζεται σε 1 στα 10 παιδιά, η συχνότητα του παγκοσμίως αυξάνεται, με ένα ποσοστό 50-80% των ασθματικών παιδιών να εκδηλώνουν συμπτώματα άσθματος πριν την ηλικία των πέντε ετών.
Συχνότεροι εκλυτικοί παράγοντες είναι:
1. Λοιμώξεις αναπνευστικού (συχνότερα ιογενείς).
2. Το παθητικό κάπνισμα (των γονέων).
3. Ερεθιστικές ουσίες (κολόνιες απορρυπαντικά, σκόνη, τρίχωμα ζώων, γύρη).
4. Καιρικές συνθήκες (κρίση άσθματος μπορεί να προκαλέσει ο κρύος αέρας, η αλλαγή θερμοκρασίας και η υγρασία).
5. Γυμναστική, όταν γίνεται στην ύπαιθρο σε κρύο αέρα. Σε μερικά παιδιά η έντονη άσκηση αποτελεί μοναδική εκ- δήλωση συμπτωμάτων. Το έντονο γέλιο ή κλάμα είναι ισοδύναμο άσκησης σε βρέφη και νήπια.
Ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να προσέχουν οι γονείς;
- Αίσθημα βάρους στο στήθος.
- Ξηρός βήχας που μπορεί να εμφανιστεί κατά την κατάκλιση μόνο ή μετά από γυμναστική.
- Συριγμός (σφύριγμα κυρίως κατά την εκπνοή).
- Δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή). Δεν χρειάζεται να συνυπάρχουν και τα τέσσερα συμπτώματα για να διαγνώσουμε το άσθμα ή αν υπάρχει κάποιο από αυτά δεν σημαίνει πάντα ότι το παιδί πάσχει από βρογχικό άσθμα.
Η διάγνωση του άσθματος
Η διάγνωση του βρογχικού άσθματος βασίζεται στο ιστορικό και την κλινική εξέταση στα μικρά παιδιά ενώ επιβεβαιώνεται σε μεγαλύτερα παιδιά που μπορούν να συνεργαστούν με την σπιρομέτρηση προ και μετά βρογχοδιαστολή ή και τα τεστ πρόκλησης. Βοηθητικά για την επιβεβαίωση του αλλεργικού υπόβαθρου μπορεί να γίνει έλεγχος με δερματικά τεστ ή ειδικές IGE αίματος (RAST) για τα συνήθη αλλεργιογόνα.
Η Σπιρομέτρηση
Η Σπιρομέτρηση προ και μετά την χρήση βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου μετράει τη λειτουργία των πνευμόνων και αξιολογεί την ροή του αέρα μέσα σε αυτούς. Αποτελεί την πλέον ειδική εξέταση για τη διάγνωση, την παρακολούθηση και την επιλογή θεραπείας για το βρογχικό άσθμα.
Δοκιμασία πρόκλησης
Στη δοκιμασία πρόκλησης χορηγείται στο παιδί εισπνεόμενη ουσία σε αυξανόμενες δόσεις προκειμένου να καταγραφεί η αντίδραση (βρογχόσπασμος) του αναπνευστικού συστήματος σε αυτή την ουσία.
Δοκιμασία άσκησης
Στην δοκιμασία άσκησης αξιολογείται κατά πόσο επηρεάζει η άσκηση την λειτουργία των πνευμόνων.
Έλεγχος αλλεργίας
Μπορεί να γίνει με δερματικές δοκιμασίες ή με ειδικές εξετάσεις αίματος. Εντοπίζονται έτσι οι ερεθιστικοί παράγοντες που επιδεινώνουν το άσθμα και τους οποίους γνωρίζοντας τους το παιδί, μπορεί να τους αποφύγει (σκόνη, τρίχωμα ζώων, γύρη).
Αντιμετώπιση και θεραπεία
Υπάρχουν θεραπείες που εφαρμόζονται εξατομικευμένα σε κάθε παιδί, ανάλογα με τη βαρύτητα της κατάστασης. Το παιδί πιθανώς να χρειαστεί να ακολουθήσει μία θεραπεία χρόνιας νόσου, όμως το παιδικό άσθμα συνήθως βελτιώνεται ή και εξαφανίζεται μετά την εφηβεία. Η αντιμετώπιση του άσθματος είναι μια ομαδική δουλειά. Πρέπει να συνεργαστούν παιδί, γονείς, ο παιδίατρος αλλά και οι ειδικοί ιατροί (πνευμονολόγοι και αλλεργιολόγοι). Πρέπει να μάθουν οι γονείς να αναγνωρίζουν τα σημάδια που προειδοποιούν για την εμφάνιση άσθματος, να αποφεύγονται οι υπεύθυνοι παράγοντες, και να ξεχωρίζουν πότε πρέπει να πάνε το παιδί στο νοσοκομείο και πότε να αντιμετωπίσουν την κατάσταση στο σπίτι.
Η αντιμετώπιση βασίζεται:
- Στο να αποφεύγονται οι πυροδοτικοί παράγοντες του άσθματος. (Αποφυγή καπνίσματος στο σπίτι, διατήρηση των επιπέδων υγρασίας χαμηλά, απομάκρυνση κατοικίδιων, μείωση της χρήσης ισχυρών απορρυπαντικών).
- Στην παρακολούθηση των συμπτωμάτων (ενημέρωση των δασκάλων και προπονητών ότι το παιδί έχει ανάγκη να παίρνει φάρμακα την ώρα του σχολείου ή να αποφεύγει την γυμναστική σε περιόδους εξάρσεων).
- Χρησιμοποίηση ροόμετρου (ένας μετρητής μεγίστης ροής του οποίου οι μετρήσεις μπορεί να βοηθήσουν στην κατάδειξη πότε απαιτείται ένα φάρμακο ή άλλη δράση, τιμές κάτω του 50% της μεγίστης τιμής του παιδιού υποδεικνύουν σοβαρό επεισόδιο).
- Στη χρήση φαρμάκων.
Φάρμακα
Υπάρχουν δύο βασικά είδη φαρμάκων για την αντιμετώπιση.
- Φάρμακα μακροχρόνιου ελέγχου, τα οποία σταματούν τη φλεγμονή των αεραγωγών και προλαβαίνουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων (λαμβάνονται σε τακτική βάση, καθημερινά, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν συμπτώματα). Τα αποτελέσματα θα φανούν μετά από 2-4 εβδομάδες. Σε αυτά ανήκουν τα εισπνεόμενα κορτικοστερεοειδή, τα βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσης, οι αναστολείς λευκοτριενίων. Υπάρχουν και νέες θεραπείες για σοβαρό άσθμα σε παιδιά 6-12 ετών και εφήβους, με μονοκλωνικό αντίσωμα εναντίον της IGE, καθώς και μονοκλωνικό αντίσωμα εναντίον του ηωσινοφιλικού άσθματος σε άτομα άνω των 18 ετών.
- Φάρμακα γρήγορης ανακούφισης ή διάσωσης κατά την διάρκεια ενός επεισοδίου. Σε αυτά ανήκουν βρογχοδιασταλτικά βραχείας δράσεως τα οποία ξεκινά η δράση τους σε 3-5 λεπτά μετά την λήψη τους και διαρκεί 4-6 ώρες. Δρουν στις λείες μυϊκές ίνες των βρόγχων και λύεται ο βρογχόσπασμος.
Τα εισπνεόμενα φάρμακα χορηγούνται στα μικρά παιδιά κάτω των 5 ετών με νεφελοποιητή, ενώ στα μεγαλύτερα των 5 ετών με αεροθάλαμο για καλύτερη εναπόθεση στους πνεύμονες.
Τα παιδιά με ήπιο άσθμα μπορεί να χρειάζονται φάρμακα γρήγορης ανακούφισης κατ’ επίκληση ή πριν την γυμναστική. Τα εισπνεόμενα φάρμακα δεν έχουν σοβαρές παρενέργειες στα παιδιά. Η χρήση χαμηλών-μέτριων δόσεων κορτικοστερεοειδών δεν σχετίζονται με καταρράκτη, μείωση του τελικού ύψους, οστεοπόρωσης, και γενικά είναι λιγότερες σε σύγκριση με εκείνες των δισκίων κορτιζόνης που δίνονται σε παροξύνσεις, πάραυτα χρειάζεται επαγρύπνηση του γιατρού για την πιθανή εμφάνιση παρενεργειών σε παιδιά με χρόνια αγωγή.
Πρόγνωση
Η πρόγνωση του βρογχικού άσθματος στην Ελλάδα είναι αρκετά καλή δεδομένου ότι 2 στα 3 παιδιά σταματούν να έχουν συμπτώματα μετά τα 10-12 χρόνια τους. Στα νήπια με άσθμα το οποίο εκλύεται μετά από ιογενείς λοιμώξεις έχουν αρκετές πιθανότητες να απαλλαγούν από τα συμπτώματα αυτά κατά τη σχολική ηλικία. Τα παιδιά τα οποία είναι υπό αγωγή και το άσθμα τους ελέγχεται πλήρως, δεν πρέπει να υποβάλλονται σε παράλογες απαγορεύσεις και είναι σε θέση να συμμετέχουν στην πλειοψηφία των δραστηριοτήτων των συνομηλίκων τους.