Γυφτάκη Βίκυ
BSc Λογοθεραπεύτρια
Απόφοιτη του τμήματος Λογοθεραπείας Ηπείρου
Ιδιοκτήτρια του κέντρου λογοθεραπείας Ίρις
Τρίκαλα, Χατζηγάκη 12
Τ. 2431400936- logoiris8@gmail.com
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), θεωρείται η πιο συχνή και διαγνωσμένη νευρο-αναπτυξιακή διαταραχή σε παιδιά και εφήβους. Η συχνότητά της υπολογίζεται στο 3-7 % των παιδιών και διαγιγνώσκεται τρεις φορές πιο συχνά στα αγόρια από ότι στα κορίτσια.
Τα συμπτώματα ξεκινούν στην ηλικία των 6 με 12 ετών και συνήθως περιλαμβάνουν έλλειψη προσοχής, έλλειψη συγκέντρωσης, αποδιοργάνωση, δυσκολία στην ολοκλήρωση καθηκόντων, μη ακολουθία εντολών και απώλεια πραγμάτων. Τα συμπτώματα αυτά θα πρέπει να έχουν διαρκέσει για τουλάχιστον έξι μήνες και να παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες της ζωής για να χαρακτηριστούν ως «ΔΕΠΥ». Αυτό πρέπει να υφίσταται σε περισσότερα από δύο περιβάλλοντα (δηλαδή στο σπίτι και στο σχολείο, ή στο σχολείο και στις μετά δραστηριότητες).
Για τη διάγνωση είναι απαραίτητη η συνεργασία μεταξύ ειδικών, γονέων, εκπαιδευτικών και παιδιών προκειμένου να εκτιμηθούν όλες οι παράμετροι της συμπεριφοράς του παιδιού.
ΑΙΤΙΑ
Η ακριβής αιτία της ΔΕΠΥ δεν είναι σαφής, ενώ οι ερευνητικές προσπάθειες συνεχίζονται. Οι παράγοντες που μπορεί να εμπλέκονται στην ανάπτυξη της ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν γενετικούς παράγοντες (75% των περιπτώσεων είχαν κληρονομικό χαρακτήρα) ή ακόμα και δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος που επηρεάζουν την προσοχή, την κοινωνική εκτίμηση και την κινητικότητα. Στις περισσότερες περιπτώσεις πιθανόν να εμπλέκεται συνδυασμός παραγόντων.
ΚΥΡΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Α. Συμπτώματα Ελλειμματικής Προσοχής
- Αποτυγχάνει να επικεντρώσει την προσοχή σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, τη δουλειά ή άλλες δραστηριότητες.
- Δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε δουλειές ή δραστηριότητες παιχνιδιού.
- Δεν δείχνει να προσέχει όταν του μιλούν.
- Δεν ακολουθεί οδηγίες ή δεν αναλαμβάνει καθήκοντα.
- Δυσκολεύεται να οργανώσει εργασίες και δραστηριότητες.
- Αποφεύγει ή δεν αναλαμβάνει εργασίες. που απαιτούν σταθερή νοητική προσπάθεια.
- Χάνει αντικείμενα απαραίτητα για δουλειές ή δραστηριότητες.
- Η προσοχή διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.
- Ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες.
Β. Συμπτώματα Υπερκινητικότητας – Παρορμητικότητας
Υπερκινητικότητα
- Συχνά κινεί νευρικά τα χέρια ή τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση.
- Εγκαταλείπει τη θέση του σε απρόσμενο χρόνο.
- Τρέχει εδώ και εκεί και σκαρφαλώνει με τρόπο υπερβολικό σε περιστάσεις, οι οποίες δεν προσφέρονται για ανάλογες δραστηριότητες (στους εφήβους και στους ενήλικες αυτό μπορεί να περιορίζεται σε υποκειμενικά αισθήματα ανησυχίας) .
- Δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου ήσυχα.
- Βρίσκεται σε μια κατάσταση «φυγής».
Παρορμητικότητα
- Απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.
- Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του (της).
- Διακόπτει ή παρενοχλεί τους άλλους.
- Συχνά ομιλεί υπερβολικά.
Γ. Συνδυαστικός τύπος της ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας – παρορμητικότητας
ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Τα επιμέρους προβλήματα μιας τέτοιας διαταραχής είναι:
- Έλλειμμα συντονισμού κινήσεων.
- Μειωμένη σχολική επίδοση.
- Δυσκολίες σε εκτελεστικές λειτουργίες (αυτορρύθμισή , οργανισμός και οργάνωση δράσεων).
- Προβλήματα κοινωνικής προσαρμογής..
- Δυσκολίες σύνοψης φιλίας
- Συγκρούσεις στο γονεϊκό περιβάλλον.
- Δυσκολίες στον ύπνο.
- Τραυματισμοί ή βλάβες από ατυχήματα.
ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ
Η πλειοψηφία των περιπτώσεων με ΔΕΠ-Υ μπορεί να συνυπάρχει με μια ή περισσότερες διαταραχές, όπως:
- Μαθησιακές δυσκολίες
- Διαταραχή συμπεριφοράς
- Διαταραχή άγχους
- Συναισθηματικές διαταραχές
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ- ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η διαχείριση ή θεραπεία της ΔΕΠ-Υ βασίζεται σε ένα συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και συμπεριφορικής θεραπείας. Πέρα από την πρακτική εφαρμογής προγραμμάτων θεραπείας , το ενδιαφέρον των ειδικών εστιάζεται περισσότερο σε στρατηγικές πρόληψης στην πρώιμη ηλικία του. Επομένως η αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ περιλαμβάνει:
- Πρώιμη ανίχνευση, διάγνωση και αντιμετώπιση
- Ελαχιστοποίηση επιμέρους ή δευτερευόντων προβλημάτων (π.χ. συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα).
- Φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
- Μέθοδος τροποποίησης συμπεριφοράς όπως η χρήση ενισχυτών, επιβράβευσης της θετικής συμπεριφοράς, αποστροφή μιας αρνητικής συμπεριφοράς.
- Συμβουλευτική γονέων
- Διαχείριση της σχολικής τάξης
ΤIPS ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ:
Μείνετε θετικοί και υγιείς !
- Διατηρήστε μια θετική στάση.
- Να είστε πρόθυμοι να κάνετε συμβιβασμούς. Μια αγγαρεία που δεν έχει γίνει δεν είναι μεγάλη υπόθεση όταν το παιδί σας έχει ολοκληρώσει πιο σημαντικές εργασίες μέσα στη μέρα.
- Πιστέψτε στο παιδί σας.
- Αναζητήστε υποστήριξη.
- Κάντε και εσείς διαλλείματα. Προσπαθήστε να έχετε και εσείς το δικό σας χρόνο και να κάνετε πράγματα που σας χαλαρώνουν.
Οργανώστε το Σπίτι
- Ακολουθήστε μια ρουτίνα. Είναι σημαντικό να ορίσετε έναν χρόνο και έναν τόπο για όλα. Έτσι θα βοηθήσετε το παιδί με ΔΕΠΥ να κατανοήσει και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες.
- Απλοποιήστε το πρόγραμμα του παιδιού σας. Ίσως χρειαστεί να κάνετε προσαρμογές στις υποχρεώσεις του παιδιού μετά το σχολείο με βάση τις δυνατότητες του κάθε παιδιού και τις απαιτήσεις συγκεκριμένων δραστηριοτήτων.
- Δημιουργήστε ένα ήσυχο μέρος που θα είναι ο ιδιωτικός χώρος του παιδιού σας.
- Βάλτε τα δυνατά σας για να είστε τακτοποιημένοι και οργανωμένοι.
- Κρατάτε απασχολημένο το παιδί χωρίς να κάνετε υπερβολές(π.χ. σπορ, μουσική, κλπ). Ο χρόνος αδράνειας μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματά τους.
- Ο χώρος μελέτης πρέπει να είναι λιτός, ήσυχος και απαλλαγμένος από εξωτερικούς παράγοντες διάσπασης προσοχής. Πάνω στο γραφείο να υπάρχουν μόνο τα απαραίτητα.
- Η μελέτη να γίνεται πάντα σε συγκεκριμένο χώρο.
- Το καθημερινό πρόγραμμα του σχολείου αναρτημένο στον τοίχο του.
- Θέστε σαφείς προσδοκίες και κανόνες
- Κάντε τους κανόνες συμπεριφοράς για την οικογένεια απλούς και σαφείς. Γράψτε τους κανόνες και βάλτε τους σε ένα μέρος όπου το παιδί σας μπορεί εύκολα να τους διαβάσει.
Ενθαρρύνετε την κίνηση, τον ύπνο και τη διατροφή
- Επωφεληθείτε από τη φύση. Έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ παρουσιάζουν μεγαλύτερη μείωση των συμπτωμάτων όταν παίζουν σε ένα πάρκο γεμάτο γρασίδι και δέντρα, παρά σε μια τσιμεντένια παιδική χαρά.
- Μειώστε τον χρόνο τηλεόρασης .
- Εξαλείψτε την καφεΐνη από τη διατροφή του παιδιού σας.
- Μειώσετε το επίπεδο δραστηριότητας για περίπου μία ώρα πριν τον ύπνο.
- Πραγματοποιήστε ανταμοιβές και συνέπειες
- Επιβραβεύστε το παιδί σας με δραστηριότητες, παρά με υλικά αγαθά.
- Αλλάζετε συχνά ανταμοιβές. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ βαριούνται εύκολα.
- Φτιάξτε ένα πίνακα επιβράβευσης με πόντους ή αστέρια που απονέμονται για καλή συμπεριφορά, ώστε το παιδί σας να έχει μια οπτική υπενθύμιση για τις επιτυχίες του.
- Οι άμεσες ανταμοιβές λειτουργούν καλύτερα από την υπόσχεση για μελλοντική ανταμοιβή, αλλά μπορούν επίσης να λειτουργήσουν μικρές ανταμοιβές που οδηγούν σε μεγάλη.
- Οι συνέπειες πρέπει να διευκρινίζονται εκ των προτέρων και να εμφανίζονται αμέσως μετά την κακή συμπεριφορά του παιδιού σας.
- Απομακρύνετε το παιδί σας από καταστάσεις και περιβάλλοντα που προκαλούν ακατάλληλη συμπεριφορά.
- Όταν το παιδί σας δεν συμπεριφέρεται σωστά, ρωτήστε τι θα μπορούσε να κάνει αντ ‘αυτού. Στη συνέχεια, ζητήστε από το παιδί σας να το δείξει.
- Να είστε συνεπείς.
ΠΗΓΕΣ:
- Δημήτρης Π. Στασινός. (2020). « Η Ειδική Συμπεριληπτική Εκπαίδευση». Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση
- Anastasopoulos, A.D., Rhoads, L., H., & Farley, S. E. (2006). Counseling and Training parents. New York: Τhe Guilford Press