Παπαγεωργίου Ευαγγελία
Πνευμονολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Επιστημονικός Συνεργάτης Παν/κής Πνευμονολογικής Κλινικής Λάρισας
Υπεύθυνη τμήματος «Καρδιοαναπνευστικής Αποκατάστασης» Κένταυρος Βόλου
Τι είναι άσθμα; Το άσθμα είναι η μοναδική χρόνια ασθένεια στον ανεπτυγμένο κόσμο που σημειώνει σταθερή αύξηση και εμφανίζεται σε ανθρώπους όλων των ηλικιών. Η λέξη άσθμα είναι ελληνική και σημαίνει δύσκολη αναπνοή. Πρόκειται για μια φλεγμονώδη νόσο των πνευμόνων που προκαλεί στένωση των αεραγωγών, με αποτέλεσμα τη μείωση της ποσότητας αέρα που μπορεί να εξέλθει από τους πνεύμονες σε μία δεδομένη στιγμή αλλά και του ρυθμού με τον οποίο μπορεί να εξέλθει ο αέρας από τους πνεύμονες. Αυτή η παρεμπόδιση του εκπνεόμενου αέρα μπορεί να αναστραφεί με εισπνεόμενα φάρμακα.
Τι σημαίνει βρογχόσπασμος; Όταν ένας ασθενής με άσθμα εισπνεύσει κάποιον ερεθιστικό παράγοντα από το περιβάλλον προκαλείται μια υπερβολική απάντηση των βρόγχων με σύσπαση των λείων μυϊκών ινών των αεραγωγών που ονομάζεται βρογχόσπασμος. Η φλεγμονή των βρόγχων χαρακτηρίζεται από οίδημα και παραγωγή εκκρίσεων που είναι παχύρρευστες και κολλώδεις, με τελικό αποτέλεσμα την επιδείνωση της στένωσης του αυλού των βρόγχων. Έτσι, περιορίζεται η ροή του αέρα μέσα από τους βρόγχους.
Ποια είναι τα συμπτώματα; Τα συμπτώματα του άσθματος περιλαμβάνουν τη δύσπνοια, το σφίξιμο στο στήθος, τον συριγμό και τον βήχα. Η σοβαρότητα αυτών των συμπτωμάτων ποικίλλει από ημέρα σε ημέρα. Το άσθμα έχει εξάρσεις και υφέσεις, μπορεί να έχει εποχιακή διακύμανση, δηλαδή να είναι χειρότερο την άνοιξη και το φθινόπωρο και κατά τη διάρκεια μιας σοβαρής κρίσης η αναπνοή μπορεί να γίνει πολύ δύσκολη.
- Η δύσπνοια και το σφίξιμο στο στήθος είναι τα βασικότερα χαρακτηριστικά του άσθματος. Η σοβαρότητά τους μπορεί να κυμαίνεται από ένα βραχυχρόνιο αίσθημα έντονης δύσπνοιας ύστερα από κάποια άσκηση ή το χάιδεμα ενός κατοικίδιου, έως την οξεία και σοβαρή δύσπνοια, που δεν επιτρέπει στον πάσχοντα να περπατήσει ή να ολοκληρώσει μία πρόταση. Το χαρακτηριστικό του άσθματος είναι οι διακυμάνσεις στην ένταση των συμπτωμάτων, με αποτέλεσμα ο πάσχων κάποιες ημέρες να αισθάνεται αρκετά καλά και άλλες να χρειάζεται επείγουσα θεραπεία.
- Ο συριγμός (γατάκια στην αναπνοή) λόγω της δυσκολίας διέλευσης του αέρα από αποφραγμένους βρόγχους.
- Ο βήχας κυρίως τη νύχτα και τις πρώτες πρωινές ώρες, είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό του άσθματος. Όλα τα συμπτώματα του άσθματος επιδεινώνονται κατά τη διάρκεια της νύχτας, διαταράσσοντας τον ύπνο σας και κάνοντάς σας να αισθάνεστε κουρασμένοι την επόμενη ημέρα. O λόγος είναι ότι η πνευμονική λειτουργία όλων των ανθρώπων βρίσκεται στο κατώτερο σημείο της στις τέσσερις τα ξημερώματα και στο υψηλότερο στις τέσσερις το απόγευμα και αυτό οφείλεται σε διακυμάνσεις συγκεκριμένων ορμονών στην κυκλοφορία του αίματος.
Πως διαγιγνώσκεται; Άσθμα μπορεί να είναι ένας χρόνιος βήχας, μπορεί να εκφράζεται μετά από κοινό κρυολόγημα (μεταλοιμώδες), μετά από άσκηση, στην εργασία (επαγγελματικό), την άνοιξη (ατοπικό) ή χωρίς αιτία (ενδογενές). Μπορεί να είναι επεισοδιακό, ήπιο επίμονο, μέτριο επίμονο, βαρύ επίμονο. Αυτό που έχει μέγιστη σημασία είναι η έγκαιρη δραστηριοποίηση του ασθενούς και η έναρξη της συνεργασίας του με τον ειδικό. Ο ασθματικός ασθενής θα πρέπει να θεωρήσει συνεργάτη του τον ιατρό και το αντίστροφο. Η διάγνωση γίνεται από πνευμονολόγο με τη σπιρομέτρηση και η παρακολούθηση με τη ροομετρία.
Πρόληψη:
- Αποφυγή του παθητικού ή ενεργητικού καπνίσματος
- Εντοπισμός τυχόν παραγόντων που προκαλούν ή επιδεινώνουν τα συμπτώματα
- Αποφυγή έκθεσης σε αερομεταφερόμενα αλλεργιογόνα
- Αποφυγή έκθεσης σε υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Ελέγχεται το άσθμα και πώς; Το ACTtest (Αsthma Control Test) περιλαμβάνει απλές ερωτήσεις που χρησιμοποιούνται για να αξιολογηθεί το επίπεδο ρύθμισης του άσθματος είναι τα ημερήσια συμπτώματα, οι νυκτερινές αφυπνίσεις, η ανάγκη λήψης β2 διεγέρτη βραχείας δράσης (πχ aerolin) δηλαδή ανακουφιστικής αγωγής και η επίδραση στις καθημερινές δραστηριότητες.
Θεραπεύεται το άσθμα; Η βάση της θεραπείας του άσθματος είναι η φαρμακευτική θεραπεία με εισπνεόμενα φάρμακα με συσκευές εύκολες στη χρήση με σκοπό τη συμμόρφωση των ασθενών. Σε αυτά περιλαμβάνονται:
- Τα ρυθμιστικά φάρμακα, στα οποία ανήκουν τα αντιφλεγμονώδη. Τα εισπνεόμενα στεροειδή έχουν την ισχυρότερη αντιφλεγμονώδη δράση και είναι θεραπεία πρώτης επιλογής ακόμη και για ασθενείς με ήπιο άσθμα.
- Τα βρογχοδιασταλτικά ανακουφίζουν τους ασθενείς από τα συμπτώματα σε σύντομο χρόνο.
- Η χορήγηση σταθερού συνδυασμού εισπνεόμενου κορτικοστεροειδούς με βρογχοδιασταλτικό μέσω μιας συσκευής εισπνοών, εύκολης στη χρήση, η οποία χορηγείται είτε δύο, είτε και μία μόνο φορά την ημέρα. Η σωστή χρήση των εισπνεόμενων φαρμάκων βοηθά στον καλύτερο έλεγχο του άσθματος και στη βελτίωση της συμμόρφωσης των ασθενών στη θεραπεία.
Υπάρχουν νεότερες θεραπείες για το σοβαρό άσθμα; Σε συγκεκριμένους φαινότυπους άσθματος στο σοβαρό άσθμα χρησιμοποιούνται επίσης τα τελευταία χρόνια, βιολογικοί παράγοντες, όπως η ομαλιζουμάμπη (αντι IgE) και η μεπολιζουμάμπη (αντι IL-5) με εντυπωσιακά αποτελέσματα στον έλεγχο του νοσήματος.
Συνοψίζοντας τι θα λέγατε σε κάποιον που έχει άσθμα; Το άσθμα γενικά διαφέρει στις εκδηλώσεις του και ο κάθε ασθενής χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητές του. Υπάρχουν νέα, ασφαλή φάρμακα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους ασθενείς με οδηγίες και παρακολούθηση από πνευμονολόγο. Υπάρχουν πια επιλογές για τον ασθενή με άσθμα…