Σταματίου Γεωργία
Αναισθησιολόγος
ΙΑΣΩ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
τ. Επικ. Καθηγήτρια Αναισθησιολογίας Π.Θ.
Σαν αναισθησία ορίζεται η ελεγχόμενη, παροδική και αναστρέψιμη ελάττωση ή απώλεια της αίσθησης με τη χορήγηση φαρμάκων έτσι ώστε να πραγματοποιούνται χειρουργικές επεμβάσεις ή επώδυνοι χειρισμοί.
Η αναισθησία διακρίνεται πλέον σε δύο μεγάλες κατηγορίες στη γενική και περιοχική αναισθησία Στη γενική αναισθησία, ο ασθενής βρίσκεται σε ύπνωση , δεν έχει συνείδηση, δεν αισθάνεται πόνο και είναι συνήθως σε μυϊκή χειρουργική χάλαση/παράλυση και μηχανικό αερισμό κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης . Συνήθως κατά τη διάρκεια της γενικής αναισθησίας υποστηρίζεται τεχνητά/μηχανικά μέσω αναισθητικών μηχανημάτων, και η παρακολούθηση των ζωτικών λειτουργιών του επιτυγχάνεται με εξειδικευμένα όργανα ( αναπνευστήρες, monitors). Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης ο Αναισθησιολόγος υπολογίζει τη διάρκεια και το βάθος της αναισθησίας και αναπροσαρμόζει συνεχώς τη χορήγηση των αναισθητικών, ανάλογα με τις απαιτήσεις του ασθενούς αλλά και της ίδιας της χειρουργικής επέμβασης. Εν κατακλείδι η γενική αναισθησία περιορίζει τη δραστηριότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος με αποτέλεσμα την απώλεια συνείδησης και την ολική έλλειψη των αισθήσεων.
Η καταστολή (ή διαχωριστική αναισθησία) είναι ένα είδος γενικής αναισθησίας με διαφορετική όμως πρακτική για τον αναισθησιολόγο απευθύνεται σε μικρές επεμβάσεις και εμποδίζει τη μετάδοση των νευρικών ώσεων μεταξύ του εγκεφαλικού φλοιού και του μεταιχμιακού συστήματος, κάτι το οποίο περιορίζει την ανησυχία και τη δημιουργία μακροπρόθεσμων αναμνήσεων
Η Περιοχική αναισθησία επιτυγχάνεται μέσω κεντρικών αποκλεισμών όπως η ραχιαία ή η επισκληρίδιος αναισθησία, ή μέσω των περιφερικών νευρικών αποκλεισμών. Πρακτικά ο ασθενής διατηρεί τη συνείδησή του διεγχειρητικά, όμως δεν έχει καμία αίσθηση ούτε αισθάνεται πόνο στη περιοχή που πρόκειται να χειρουργηθεί. Η επιλογή της τεχνικής ή του συνδυασμού αυτών, κυρίως εξαρτάται από το είδος της χειρουργικής επέμβασης, τη φυσική κατάσταση και νοσηρότητα του ασθενούς, τις προτιμήσεις του ασθενούς καθώς και από το πλάνο που χειρουργός και αναισθησιολόγος έχουν ήδη προετοιμάσει πριν τη χειρουργική επέμβαση. Κάθε χειρουργική επέμβαση είναι μια δυναμική διαδικασία που απαιτεί προσαρμογή της στρατηγικής καθώς και της σκέψης. Με απλά λόγια, ο Αναισθησιολόγος κατά τη διάρκεια του χειρουργείου, επιστρατεύει σκέψη, γνώση, προσοχή παρατήρηση και επίβλεψη των υπαρχόντων πόρων με στόχο την επικοινωνία, διαχείριση και έλεγχο στη λήψη αποφάσεων για την άριστη πορεία του ασθενούς
Η σύγχρονη αναισθησία, εκτελείται σε ένα σύνθετο περιβάλλον εργασίας στο οποίο δύο είναι οι διακριτές φάσεις της αναισθησιολογικής φροντίδας: η προεγχειρητική εκτίμηση ο σχεδιασμός και η προετοιμασία του ασθενούς για να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση και η διεξαγωγή της αναισθησίας και της άμεσης μετεγχειρητικής φροντίδας.
Ιστορικά, η αρχή της αναισθησιολογίας είναι η χορήγηση φαρμάκων για την ανακούφιση του πόνου σε οδοντιατρικές επεμβάσεις. Η δραματική δημόσια επίδειξη στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης το 1846 από τον νεαρό οδοντίατρο Morton, που εισήγαγε τον αιθέρα σαν αναισθητικό- αναλγητικό θεμελίωσε στην ιατρική την εξέλιξη της χειρουργικής επιστήμης. . Εκτός όμως από τα παράγωγα του αιθέρα σημαντική εξέλιξη στην αναισθησία έγινε από την εφεύρεση του Teflon γιατί έτσι δημιουργήθηκαν σύριγγες βελόνες και φλεβοκαθετήρες με αποτέλεσμα η εύκολη χορήγηση φαρμάκων υπναγωγών και αναλγητικών φαρμάκων.
Η Αναισθησιολογία λοιπόν είναι μια ιατρική ειδικότητα με τεράστια εξέλιξη τα τελευταία ογδόντα χρόνια συνυφασμένη με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Ουσιαστικά καθοδήγησε τη ραγδαία εξέλιξη των χειρουργικών επεμβάσεων και εξασφάλισε την ασφάλεια των ασθενών στη περιεγχειρητική περίοδο.
Επίσης τομείς, όπως η αντιμετώπιση του οξέος και χρόνιου πόνου ,η Καρδιοαναπνευστική ανάνηψη, η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), η αντιμετώπιση των Βαριά Πασχόντων, η αναλγησία κατά το τοκετό, η αντιμετώπιση των ασθενών στα τμήματα επειγόντων περιστατικών(ΤΕΠ), στο τραύμα, είναι επίπεδα στα οποία ο Αναισθησιολόγος παρεμβαίνει για τη καλλίτερη περίθαλψη και θεραπεία .
Η προεγχειρητική εκτίμηση και προετοιμασία, περιλαμβάνει τη συνάντηση ασθενούς αναισθησιολόγου ώστε να καλλιεργηθεί μια διαπροσωπική σχέση, επιτρέπει το σχεδιασμό του είδους της αναισθησίας μετά τη λήψη του ιστορικού, εργαστηριακών εξετάσεων και συζήτησης –απόφασης της αναισθησίας και επεξήγησης του άγνωστου αντικειμένου στον ασθενή. Επεξηγείται στον ασθενή η διαδικασία της μετεγχειρητικής αναλγησίας και τον τρόπο αντιμετώπισης διαφόρων παρενεργειών κατά τη νοσηλεία.
Η ενημέρωση και η μείωση της ανησυχίας του ασθενούς κατά την προεγχειρητική περίοδο είναι από τα σημαντικότερα στοιχεία της αναισθησιολογικής πρακτικής.
ΣΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ
Στο χειρουργικό τραπέζι ο ασθενής συνδέεται με το μόνιτορ ένα μηχάνημα με οθόνη όπου απεικονίζονται παρακολουθούνται οι ζωτικές λειτουργίες του ασθενούς (αρτηριακή πίεση, σφυγμό, καρδιογράφημα, επίπεδα οξυγόνου κ.ο.κ.). Τα αναισθητικά φάρμακα χορηγούνται ενδοφλεβίως και ο Αναισθησιολόγος εξασφαλίζει στον ασθενή ύπνο, απώλεια της συνείδησης, αναλγησία, μέσω της οξυγόνωσης ,αιμάτωσης, αναισθητικών φαρμάκων, ορών, ενώ συνδέεται με τον αναπνευστήρα. Με απλά λόγια στόχος του αναισθησιολόγου είναι η διατήρηση της ομοιοστασίας του ασθενούς κατά τη διεγχειρητική περίοδο. Στο τέλος της εγχείρησης θα προκαλέσει την αφύπνιση σταματώντας τη χορήγηση των αναισθητικών, μια διαδικασία περίπου δέκα ως δεκαπέντε λεπτών. Ο ασθενής θα μεταφερθεί στην ανάνηψη ,σε μια ελεγχόμενη περιοχή για μικρό χρονικό διάστημα και έπειτα στο χώρο της νοσηλεία του.
Η αναισθησία αποτελεί παροχή φροντίδας υγείας και συνεπώς υπόκειται στη κρατική και ευρωπαϊκή Νομοθεσία. Κάθε ασθενής έχει το δικαίωμα να επιλέξει τον αναισθησιολόγο του να έχει πλήρη ενημέρωση με κατανοητό τρόπο να γνωρίζει το σκοπό, το όφελος της επέμβασης ,τις πιθανότητες επιτυχίας, το κίνδυνο που πιθανόν διατρέχει σύμφωνα, με τις διεθνείς επιστημονικές κατατάξεις της αναισθησιολογίας, επίσης έχει το αναφαίρετο δικαίωμα επιλογής του είδους της αναισθησίας καθώς και της περιεγχειρητικής ανακούφισης από το πόνο.
ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ
Οι κίνδυνοι της αναισθησίας μπορεί να είναι σημαντικοί όπως ένα έμφραγμα του μυοκαρδίου, μια πνευμονική εμβολή ακόμη και θάνατος, ενώ λιγότερο σημαντικοί, όμως ενοχλητικοί για τον ασθενή η μετεγχειρητική ναυτία και εμετός. Οι πιθανότητες να συμβεί μία επιπλοκή αναλογούν στον σχετικό κίνδυνο που προκύπτει από μια ποικιλία παραγόντων που σχετίζονται με την νοσηρότητα του ασθενή, την πολυπλοκότητα και βαρύτητα του χειρουργείου, καθώς και την ίδια την αναισθησία. Απ’ αυτούς τους παράγοντες, η κατάσταση της υγείας του ασθενή πριν το χειρουργείο (η διαστρωμάτωση κατά ASA -σύστημα κατάταξης της κατάστασης της υγείας που χρησιμοποιεί η αναισθησιολογία ) έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα και εξετάζει τη πιθανότητα να συμβεί μια επιπλοκή ASA σύστημα κατάταξης της υγείας του ασθενή
ASA επίπεδο Κατάσταση υγείας
ASA 1 Υγιές άτομο
ASA 2 Ήπια συστηματική ασθένεια
ASA 3 Σοβαρή συστηματική ασθένεια
ASA 4 Σοβαρή συστηματική ασθένεια απειλητική για τη ζωή του ασθενή
ASA 5 Άτομο σε πολύ σοβαρή κατάσταση που δεν αναμένεται να επιβιώσει χωρίς την επέμβαση
ASA 6 Εγκεφαλικά νεκρό άτομο του οποίου τα όργανα αφαιρούνται και προορίζονται για δωρεά
E Πρόθεμα που προστίθεται για ασθενείς που υπόκεινται σε επείγουσες επεμβάσεις
Η αναισθησία δεν είναι ένα ευθύ μέσο θεραπείας κανείς δε θα λάβει αναισθησία για
να θεραπευτεί από κάτι, είναι μοναδική όμως, γιατί επιτρέπει σε άλλους να παρεμβαίνουν είτε διαγνωστικά, είτε θεραπευτικά και το οποίο θα ήταν αδύνατον να συμβεί εξαιτίας της πολυπλοκότητάς του είτε της επώδυνης φύσης του.
Έτσι τα καλύτερα αναισθητικά, καθώς και η καλύτερη τεχνική είναι εκείνη που προκαλεί στον ασθενή τον χαμηλότερο κίνδυνο και το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Σήμερα οι προδιαγραφές του μηχανολογικού εξοπλισμού, καθώς και τα διεθνή πρωτόκολλα χορήγησης αναισθησίας έχουν ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους που απορρέουν από την ίδια την αναισθησία.