Σχιζονίκας Ξενοφών
Χειρουργός Ουρολόγος
kcenos@gmail.com
Ακράτεια ούρων είναι η αθέλητη απώλεια ούρων.
Δεν είναι ασθένεια αλλά ένα σύμπτωμα που προκύπτει από μία ή περισσότερες διαταραχές της λειτουργίας του ουροποιητικού συστήματος.
Οι γυναίκες έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ακράτεια συγκριτικά με τους άντρες. Το 30% των γυναικών αξιολογεί ότι έχει κάποιας μορφής ακράτεια ούρων, γεγονός που αποδεικνύεται από μελέτη σε γυναίκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Οι άνδρες παρουσιάζουν ακράτεια σε μικρότερα ποσοστά (3%-10%), η οποία αυξάνεται μετά τα 60 χρόνια, λόγω και της υπερπλασίας του προστάτη.
Η ακράτεια ούρων συνοδεύεται από συναισθήματα ντροπής, μείωση της αυτοπεποίθησης και μείωση της σεξουαλικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Η γυναίκα ή ο άντρας με πρόβλημα καταλήγει να ζει με πάνες, που πέρα από τα ζητήματα υγιεινής και τα ιατρικά προβλήματα που δημιουργούν, όπως ουρολοιμώξεις, κολπίτιδες και δερματοπάθειες, οδηγούν τον ασθενή σε κοινωνική απομόνωση. Συχνά, η ακράτεια οδηγεί σε κατάθλιψη, με δραματικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τόσο των ασθενών όσο και των οικείων τους.
Δυστυχώς, ενώ περισσότερες από 7 στις 10 περιπτώσεις ακράτειας μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς, πάνω από τις μισές πάσχουσες δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια, αλλά περιορίζονται σε μη ιατρικές πηγές ενημέρωσης και στη χρήση πάνας ακράτειας!
Η διάγνωση του προβλήματος θα ξεκινήσει με τη λήψη του ιατρικού ιστορικού.
Το είδος των ενοχλημάτων και της ακράτειας, το πόσο σοβαρά είναι, ο χρόνος εμφάνισής τους και η συχνότητά τους στη διάρκεια του 24ώρου είναι βασικά στοιχεία, για τα οποία θα ερωτηθείτε από τον γιατρό σας. Μπορεί να σας ζητηθεί να συμπληρώσετε και ειδικά ερωτηματολόγια, όπως επίσης και ένα ημερολόγιο ούρησης. Ακολουθεί η κλινική εξέταση. Μετά την εξέταση, ο γιατρός μπορεί να σας ζητήσει γενική και καλλιέργεια ούρων, και ίσως κάποιες εξετάσεις αίματος.
Συχνά, ο έλεγχος συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα των νεφρών, της ουροδόχου κύστης και των γεννητικών οργάνων. Σε κάποιες περιπτώσεις, γίνεται μία ενδοσκοπική εξέταση, η κυστεοσκόπηση. Τέλος, σε ειδικές περιπτώσεις χρησιμοποιείται και ακτινολογικός έλεγχος, όπως η κυστεο-ουρηθρογραφία και η αξονική τομογραφία.
Η πιο εξειδικευμένη εξέταση για την ακράτεια είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος. Είναι μία εξέταση που έχει ως στόχο να μελετήσει με ακρίβεια τη λειτουργία της κύστης και της ουρήθρας, πραγματοποιώντας προσομοίωση της διαδικασίας γεμίσματος και αδειάσματος της ουροδόχου κύστης. Η πιο συχνή και βασική, όμως, εξέταση είναι η ούρο-ροομετρία, όπου ο ασθενής ουρεί μέσα σε ειδικό μηχάνημα που μετράει τη ροή και την ποσότητα των ούρων που αποβάλλονται.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο σκοπός όλων των εξετάσεων είναι να διακρίνει ο γιατρός τον τύπο της ακράτειας ούρων, καθώς και το αίτιό της, ώστε να μπορέσει να καθορίσει τη σωστή θεραπευτική στρατηγική.
Είδη Ακράτειας
- Η ακράτεια κατά την προσπάθεια: Είναι η απώλεια ούρων που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της προσπάθειας, όπως για παράδειγμα με κινήσεις του σώματος, όταν σηκώνουμε βάρη, με βήχα ή με φτάρνισμα,όταν προσπαθούμε να σηκωθούμε από το κρεβάτι ή από ένα χαμηλό κάθισμα, με τη γυμναστική, τον χορό ή ακόμη κατά τη σεξουαλική επαφή.
- Ακράτεια επιτακτικού τύπου: Επιτακτική ακράτεια (Ακράτεια από έπειξη). Η ανάγκη ούρησης είναι επιτακτική, τόσο έντονη που δεν μπορεί να κατασταλεί, οπότε συχνά φεύγουν τα ούρα πριν το άτομο προλάβει να φτάσει στην τουαλέτα. Αυτό συμβαίνει ακόμη κι όταν δεν υπάρχει μεγάλη ποσότητα ούρων στην ουροδόχο κύστη, ή κατά τη διάρκεια του ύπνου. Μπορεί να συμβεί μετά από ουρολοιμώξεις, πέτρα στην κύστη, ξένα σώματα, ακτινοβολία στην περιοχή κ.α.
- Μεικτού τύπου ακράτεια.
- Συνδυασμός επιτακτικής ακράτειας και ακράτειας από προσπάθεια.
- Ακράτεια από υπερπλήρωση: Όταν ο ασθενής δεν αισθάνεται την ανάγκη να ουρήσει, γεμίζει η ουροδόχος κύστη μέχρι του σημείου που αρχίζει να ξεχειλίζει και να υπάρχει απώλεια ούρων. Στην περίπτωση αυτή, η κύστη είναι πάντα γεμάτη και γίνεται απώλεια μικρής ποσότητας ούρων. Αυτός ο τύπος ακράτειας είναι σπάνιος.
Αιτίες και παράγοντες
Η ακράτεια ούρων πιστεύεται ότι οφείλεται σε αλλαγές που συμβαίνουν στην ανατομία του ουροποιητικού, στους μυς ή στα νεύρα που ελέγχουν τους μυς αυτούς. Στις αλλαγές αυτές μπορούν να συμβάλλουν συγκεκριμένες νευρολογικές παθήσεις ή τραυματισμοί (π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κάκωση νωτιαίου μυελού κλπ), η κύηση και ο τοκετός, οι ορμονικές αλλαγές που επέρχονται κατά την εμμηνόπαυση και η παχυσαρκία.
Τα οιστρογόνα. Η έκπτωση της ωοθηκικής λειτουργίας, συνδυαζόμενη με την εμμηνόπαυση, συντελεί στο να ελαττωθεί η παραγωγή σε οιστρογόνα και στην αυξημένη επίπτωση των συμπτωμάτων του ουροποιητικού, όπως η δυσουρία, η συχνουρία, η νυκτουρία, η επείγουσα αίσθηση για ούρηση και η ακράτεια ούρων. Επιπλέον, οι φλεγμονές της ουροποιητικής χώρας καθίστανται περισσότερο κοινές. Προς το παρόν, η σημασία που έχουν τα μειωμένα οιστρογόνα στην ακράτεια δεν είναι ξεκαθαρισμένη. Φαίνεται όμως ότι δεν προκαλεί το πρόβλημα, αλλά το επιβαρύνει.
Ο τοκετός. Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ακράτειας ούρων και τοκετών. Η ακράτεια είναι λιγότερο κοινή στις άτοκες γυναίκες κάθε ηλικίας, αλλά καμία διαφορά στην επίπτωση της ακράτειας δεν σημειώθηκε έπειτα από έναν, δύο ή τρεις φυσιολογικούς τοκετούς. Γυναίκες που έχουν βιώσει τέσσερις ή περισσότερους τοκετούς είναι πιο ευάλωτες στην εμφάνιση ακράτειας.
Κάπνισμα, παχυσαρκία και χρόνια δυσκοιλιότητα. Η επίπτωση της ακράτειας των ούρων φαίνεται ότι διπλασιάζεται ή τριπλασιάζεται σε γυναίκες που καπνίζουν πολύ. Ωστόσο, οι επιδράσεις της νικοτίνης στην κύστη χρειάζονται περαιτέρω έρευνες. Επίσης βρέθηκε ότι υπάρχει κάποια σχέση της παχυσαρκίας με την ακράτεια ούρων.
Πρόπτωση (χαλάρωση) μήτρας και κολπικών τοιχωμάτων. Η χαλάρωση των γεννητικών οργάνων και η απώλεια ούρων είναι κοινές καταστάσεις και ως εκ τούτου δεν αποτελεί έκπληξη η συνύπαρξη και των δύο στις γυναίκες. Η κυστεοκήλη μπορεί να είναι αιτία δυσκολίας στην αποβολή των ούρων.
Φλεγμονή της ουροποιητικής χώρας. Το 20% των γυναικών με ακράτεια έχει την εμπειρία των συμπτωμάτων της φλεγμονής του ουροποιητικού συστήματος. Οι μισές από αυτές θα ζητήσουν ιατρική βοήθεια και το 10% έως 20% θα εμφανίσει υποτροπή της φλεγμονής. Η φλεγμονή των γεννητικών οργάνων είναι κοινή στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ως αποτέλεσμα της έλλειψης σε οιστρογόνα. Η έλλειψη οιστρογόνων και η ατροφία των γεννητικών οργάνων αλλοιώνουν την κολπική χλωρίδα, με επακόλουθο την αύξηση του pH του κόλπου και τελικά την ανάπτυξη Gram αρνητικών μικροβίων.
Στον άνδρα η ακράτεια μπορεί να οφείλεται κυρίως μετά από χειρουργικές επεμβάσεις που έχει υποστεί. Επίσης μπορεί να παρατηρηθεί σε νευρολογικές παθήσεις , στον σακχαρώδη διαβήτη ,σε ουρολοιμώξεις καθώς επίσης και σε παθήσεις που αφορούν τον προστάτη όπως είναι η υπερπλασία κ.α. Ο έλεγχος μπορεί να περιλαμβάνει την κυστεοσκόπηση , τον υπερηχο-τομογραφικό έλεγχο καθώς και την ουροδυναμική εκτίμηση. Αν και η ακράτεια στους άνδρες οφείλεται σε διαφορετικά αίτια από ότι στις γυναίκες, οι θεραπευτικές επιλογές είναι παρόμοιες και κάθε μέρα γίνονται όλο και περισσότερο γνωστές και διαθέσιμες.
Όσον αφορά τη διατροφή, φαίνεται πως ο καφές (η καφεϊνη) οξύνει τα συμπτώματα της ακράτειας ούρων τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες. Επίσης η σοκολάτα, τα καυτερά φαγητά, το αλκοόλ και τα ανθρακούχα ποτά είναι πιθανό να ερεθίσουν την ουροδόχο κύστη.
Αντιμετώπιση – θεραπεία
Όταν διαπιστώνεται ακράτεια ούρων ο πάσχων πρέπει να επισκεφθεί ουρολόγο. Μερικές γυναίκες στην προσπάθειά τους να αποφύγουν την επίσκεψη στο γιατρό καταλήγουν σε δικές τους μεθόδους αυτοθεραπείας, οι οποίες συχνά μπορεί να αποβούν επικίνδυνες. Μία κοινή πρακτική είναι να περιορίζουν τη λήψη υγρών όπως καφέ, τσαγιού, αλκοόλ ακόμη και νερού, κάτι όμως δημιουργεί άλλα προβλήματα όπως αφυδάτωση και κάνουν την ουροδόχο κύστη ευαίσθητη. Επίσης πολλές γυναίκες αντιμετωπίζουν την ακράτεια των ούρων, όταν είναι μικρού βαθμού, με απορροφητικές πάνες, ενώ οι άνδρες χρησιμοποιούν ποικιλόμορφες λύσεις όπως οι πεοκαλύπτρες, και οι πάνες, που επιφυλάσσουν συχνές δερματίτιδες, ουρολοιμώξεις κτλ.
Η ακράτεια, ανάλογα με την περίπτωση, αντιμετωπίζεται με ασκήσεις των πυελικών μυών, των μυών της λεκάνης, των μυών του κόλπου, με φάρμακα ή με χειρουργική επέμβαση. Οι ασκήσεις του εδάφους της λεκάνης που είναι γνωστές με την ονομασία Kegel, μπορούν να δυναμώνουν τους μυς του κάτω μέρους της λεκάνης (πυελικοί μυς) και έτσι να συγκρατούν καλύτερα προστατεύοντας από αθέλητες διαρροές ούρων.
Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει τη ντουλοξετίνη, μια ουσία που βελτιώνει τα συμπτώματα της ακράτειας από προσπάθεια, αυξάνοντας την αντίσταση της περιοχής εξόδου της κύστης μέσω ενισχυμένης σύσπασης του γραμμωτού σφιγκτήρα της ουρήθρας και της παρατεταμένης διατήρησης του τόνου της.
Σχετικά με τη χειρουργική θεραπεία υπάρχουν πάρα πολλές χειρουργικές επεμβάσεις, ανάλογα με την περίπτωση. Οι επεμβάσεις έχουν σκοπό να επανατοποθετήσουν με στηρικτικά ράμματα την ουροδόχο κύστη μέσα στην πύελο, σε όσο το δυνατό καλύτερη θέση. Άλλες χειρουργικές τεχνικές έχουν διαφορετικό σκοπό. Με τοποθέτηση ειδικής ταινίας από συνθετικό υλικό, χωρίς ή με τάση (Remeex) κάτω από την ουρήθρα, αποσκοπείτε η δημιουργία σύγκλισης του αυλού της, μόνο όμως όταν αυξάνεται η πίεση στην κοιλιά της γυναίκας, π.χ κατά τον βήχα και η αποφυγή της απώλειας ούρων. Σήμερα, όλες σχεδόν οι επεμβάσεις αυτού του τύπου γίνονται γρήγορα, με μικρή τομή στον κόλπο, πολλές φορές με τοπική μόνο αναισθησία και μικρό χρόνο νοσηλείας. Τα ποσοστά επιτυχίας είναι μεγάλα. Εκτός όμως από τα παραπάνω υπάρχουν βέβαια και διατροφικές οδηγίες για τον περιορισμό των συμπτωμάτων της ακράτειας ούρων, όπως είναι η μείωση της πρόσληψης του καφέ, της σοκολάτας, των καυτερών φαγητών, των οινοπνευματωδών και των ανθρακούχων ποτών, τα οποία είναι πιθανό να ερεθίσουν την ουροδόχο κύστη.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι το botox χρησιμοποιείτε ως θεραπεία για την ακράτεια ούρων.